ذکر خداوند و نقش تربیتی آن در هویت‌شناسی و تکامل انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد، گروه تربیت اخلاقی، مؤسسه آموزش عالی اخلاق و تربیت، قم، ایران.

2 دکتری مطالعه برنامه درسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تربیتی ذکر خداوند در هویت‌شناسی و تکامل انسان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و یافته‌ها نشان داد که ذکر از سه نوع زبانی، قلبی و عملی تشکیل شده و بهترین آن‌ها ذکر عملی است. اگر انسان در ذکر عملی استقامت کند، به جایگاهی می‌رسد که آنچه به زبان می‌آورد یا در دل می‌گذراند، با عملش نیز هماهنگی و موافقت پیدا می‌کند؛ یعنی همگی درپی عبودیت خداوند به اجرا در می‌آید و نشان‌دهنده این است که جمال حق در او جلوه کرده و خود را همواره در مشهد خدا حاضر می‌بیند. ذکر خداوند موجب شناخت بیشتر هویت خویشتن و تعالی آن می‌شود؛ چرا که ذکر، انسان را در جریان فیض خداوند قرار می‌دهد و او را از نقایص می‌رهاند و باعث می‌شود که حقیقت وجودی‌اش را در ارتباط با خداوند جستجو کند. چنین انسانی رنگ و بوی خدایی می‌گیرد و به هر جا وارد می‌شود، عطر الهی را با خود می‌برد. در این صورت است که آثار ویژه ذکر مانند غفلت‌زدایی، دفع وسوسه‌های شیطان، اصلاح درون، جلب و تشدید محبت الهی، شرح صدر، خضوع، شکرگزاری و آرامش در انسان ظهور پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Remembrance of God and its Educational Effect on the Identification and Development of Human

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Tahriri 1
  • Hassan Najafi 2
1 Master's degree, Department of Moral Education, Higher Education Institute of Ethics and Education, Qom, Iran
2 PhD, Curriculum Studies, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study is to review the educational effect of Zekr (God’s remembrance) on the identification and development of human. The method of study is descriptive-analytic and the findings showed that Zekr consists of three lingual, heart-felt, and practical types and that the best type is practical. If a human perseveres with practical remembrance of God, he reaches to the point that what he says or thinks of, will coordinate and agree with his acts; that is to say all of his existence will act in obedience to God. It shows that the beauty of God manifests in him so he finds himself present in the holy shrine of God. Remembrance of God facilitates further recognition of one’s identity and its betterment; because Zekr makes a human aware of God’s blessing and relieves him from defections and makes him search for his existential truth in relation to God. Such a human receives Godly quality and so wherever he enters, he takes the divine scent with himself. It is in this case that the special outcomes of Zekr such as removing negligence, casting out devil temptations, self-reform, attraction and intensification of divine affection, patience, humbleness, thankfulness, and tranquility manifest in a human.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zekr (Remembrance of God)
  • Human Identification
  • Education
  • Divine Remembrance
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن بابویه، م. (1398ق). توحید صدوق. قم: جامعه مدرسین.
انصاف‌پور، غ.ر. (1384). فرهنگ فارسی. تهران: زوار.
پاینده، ا. (1382). نهج‌الفصاحه. تهران: دنیای دانش.
تحریری، م.ب. (1398). نجوای عارفانه. قم: بوستان کتاب.
تحریری، م.ب. (1399). سیمای مخبتین. قم: بوستان کتاب.
تمیمی آمدی، ع. (1366). تصنیف غرر الحکم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
تمیمی آمدی، ع. (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم. تهران: دارالکتاب الاسلامی، ج1.
حرّ عاملی، م. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت(ع)، ج7.
خانی، ح. (1392). آیین‌های ذکر در روایات اسلامی و جایگاه و کارکرد اجتماعی آن‌ها. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 19(2)، ص112-69.
خوشحال دستجردی، ط.؛ کاظمی، م. (1390). تاثیر تکامل‌‌بخش ذکر در سلوک الی‌‌الله. ادبیات عرفانی، 2(2)، ص63-29.
راغب اصفهانی، ح. (1412ق). مفردات الالفاظ القرآن. بیروت: دارالقلم.
سجادی، ج. (1375). فرهنگ علوم فلسفی و کلامی. تهران: امیرکبیر.
سید بن طاووس، ع. (1409ق). اقبال الاعمال. تهران: دارالکتب الاسلامی، ج2.
شرفی، م.ر. (1396). جوان و بحران هویت. تهران: سروش.
طباطبایی، م.ح. (1378). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: جامعه مدرسین، ج1،16.
طوسی، م. (1414ق). امالی. قم: دارالثقافه.
علی بن الحسین (1376). صحیفه سجادیه. قم: الهادی.
فهد حلی، ا. (1407ق). عده الداعی و نجاح الساعی. تهران: دارالکتب الاسلامی.
قمی، ع. (1404ق). تفسیر قمی. قم: دارالکتاب، ج2.
کرمی، م.؛ صادقی مقدم، ع. (1395). تاثیر ذکر خدا در بهداشت روان از دیدگاه قرآن. در: قوچان: مجموعه مقالات چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان.
کلینی، م. (1407ق). اصول کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج1-4.
گیتونی، م. (1389). هویت و هوش هیجانی. ترجمه پ. به‌کیش. تهران: انجمن اولیاء و مربیان.
لویس، م. (1423ق). المنجد فی اللغه و الاعلام. بیروت: دارالمشرق.
لیثی واسطی، ع. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دارالحدیث.
مجلسی، م.ب. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: داراحیاء التراث العربی، ج93-94، 23، 38.
مصباح یزدی، م.ت. (1382). به سوی او. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، م.ت. (1391). نقش ذکر در معرفت قلبی به خداوند. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
معین، م. (1388). فرهنگ فارسی معین. تهران: کتاب پارسه، ج4.
مهیار، ح. (1370). فرهنگ ابجدی. تهران: اسلامی.
نجفی، ح. (1400). طراحی و اعتباریابی الگوی برنامه درسی هویت دینی مبتنی بر تفسیر المیزان در دوره اول متوسطه. رساله دکتری. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
Webster. (1989). Websters Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language. Crown Publisher.