تاثیر امانت‌انگاری منصب علمی در معاشرت اخلاقی معلم و متعلّم براساس «رسالة الحقوق» امام سجاد(ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین «امانت‌انگاری» مقام و جایگاه استادی، مبتنی بر دیدگاه امام سجاد(ع) در «رسالة الحقوق» است. در این راستا، الزامات و باید و نبایدهای اخلاقی در رابطه تعلیم و تعلّم، بررسی شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که براساس دیدگاه امام سجاد(ع) دانش و جایگاه استادی به‌مثابه امانتی از طرف خداست، که همواره بایستی این منصب مورد تذکر استاد قرار گیرد؛ از سویی این منصب همراه با یک نوع ولایتی است که از سوی خدا به استاد واگذار شده است. این نگرش می‌تواند به تعامل مطلوب و مبتنی بر خیرخواهی بین معلم و متعلم بیانجامد. براساس دیدگاه امام سجاد(ع) در فرایند تعلیم و تعلّم، الگوی تعامل بین معلم و متعلم براساس مبانی توحیدگرایی، امانت بودن مسئولیت، ولایت داشتن استاد و نیز اصول اخلاقی چون تلاش‌گری، شفقت و مهربانی، نصح و خیرخواهی و صبر و مراقبت قابل ترسیم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impact of Trustworthiness of Academic Position on Ethical Interaction of Teacher and Student Based on "Risalat al-Huquq" by Imam Sajjad (AS)

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Fallah
Associate Professor, University of Islamic Education, Qom, Iran
چکیده [English]

This research aims to elucidate the "trustworthiness" of the position and status of teaching, based on the perspective of Imam Sajjad (AS) in "Risalat al-Huquq". Accordingly, the ethical requirements and do's and don'ts in the relationship between teaching and learning have been investigated. The research method is descriptive-analytical, and the results indicate that according to the perspective of Imam Sajjad (AS), knowledge and the position of teaching are considered a trust from God, which should always be mentioned by the teacher; on the other hand, this position is accompanied by a kind of guardianship that God has entrusted to the teacher. This approach can lead to desirable interaction based on benevolence between the teacher and the student. According to the perspective of Imam Sajjad (AS), in the process of teaching and learning, the model of interaction between teacher and student is based on the principles of monotheism, trustworthiness of responsibility, guardianship of the teacher, as well as ethical principles such as diligence, compassion and kindness, advice and benevolence, patience and care.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trustworthiness
  • Teaching Position
  • Teaching Ethics
  • Risalat al-Huquq
  • Imam Sajjad (AS)
  • Education
صحیفه سجادیه.
ابن شعبه حرّانى، حسن بن على (1404ق). تحف العقول‏‏. محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین‏، چاپ دوم.
ابن فارس، احمد (1404ق). معجم مقاییس اللغه. محقق و مصحح: عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الاعلام ‏الاسلام، ج5.
ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین‏ (1405ق). عوالی اللئالی. محقق و مصحح: مجتبی عراقی. قم: ‌دار سیدالشهداء للنشر‏، ج1.
ابن‌بابویه، محمد بن علی (1402ق). مصداق الاخوان. با مقدمه سعید نفیسی. کاظمین: مکتبة الإمام صاحب الزمان العامة.
اسکندرى، محمدحسین (1381). کالبدشناسى مفهوم قدرت. حوزه و دانشگاه، شماره 30.
اسلامی، محمدتقی؛ دبیری، احمد؛ علیزاده، مهدی (1386). چالشها و کاوشهای نوین در اخلاق عملی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
امیدوار، ا.ف. (1383). اخلاق تدریس. قم: نشر معارف.
دهخدا، علی‌اکبر (1371). لغت‌نامه دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
صحتی سردرودی، محمد (1391). شرحی بر رساله حقوق امام سجاد(ع). قم: فقه‌ الثقلین.
علی بن الحسین (امام چهارم) (1421ق). رسالة الحقوق. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، چاپ دوم.
فرامرز قراملکی، احد؛ برخورداری، زینب؛ موحدی، فائزه (1395). اخلاق حرفهای در مدرسه. تهران: مؤسسه خیریه آموزشی، فرهنگی شهید مهدوی.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. محقق و مصحّح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دار‎الکتب الإسلامیه، ج1، چاپ چهارم.
لیوتار، ژان فرانسوا (1380). وضعیت پست مدرن: گزارشی درباره دانش. ترجمه حسینعلی نوذری. تهران: گام نو.
مصطفوی، مرضیه (1389). اخلاق تدریس در دانشگاه و آسیب‌شناسی انگیزه تحصیل در دانشجویان. در: جمعی از نویسندگان، جستارهایی در اخلاق کاربردی. قم: دانشگاه قم.
مطهری، مرتضی (1366). سیری در نهجالبلاغه. تهران: صدرا.
معین، محمد (1388). فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، چاپ بیست‌وپنجم، ج2.
یمنی‌دوزی سرخابی، محمد (1393). رویکردها و چشم‌انداز‌های نو در آموزش عالی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.