شناخت‌‌های اساسی انسان از دیدگاه امام صادق(ع) و نقش آن در تربیت متعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم، ایران

2 استادیار، مرکز تربیت معلم مبلغ حوزه‌های علمیه، قم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی شناخت‌‌های اساسی انسان از دیدگاه امام صادق(ع) و نقش آن در تربیت متعالی است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در حوزه هستی‌شناسی باید نگاه متربیان از طبیعت‌انگاری، به مخلوق‌باوری تغییر یافته و هدفمندی، نظام‌مندی،‌ حرکت‌مداری و داشتن آغاز و انجام برای هستی تقویت شود. این نگاه، انسان را از پوچ‌گرایی خارج کرده و به سوی اهداف متعالی راهنمایی می‌کند. در حوزه خداشناسی ضمن معرفی خداوند به عنوان منشأ بی‌نهایت هستی، توهّمات ناشی از پنداره‌های عوامانه و کودک‌زدگی را می‌زداید و با توجه به سه مؤلفه حضور و شهود،‌ فیض و اعطاء و احاطه علمی و قدرتی خداوند، روح فروتنی،‌ توکل و شکرگزاری در متربی را پرورش می‌دهد. در حوزه انسان‌شناسی، افزون‌بر انسان‌شناسی تجربی، عقلی و حتی عرفانی، به انسان‌شناسی دینی توجه کرده و بر نقش فطرت، استعدادها، ظرفیت‌ها و ضعف‌ها در تربیت متعالی تأکید می‌شود، تا افزون‌بر جنبه‌های ظاهری، حرکت اختیاری و انتخابی به سوی ارزش‌ها، در انسان شکل گیرد. این پژوهش به پیروی از آیات قرآن کریم، راهبرد رسیدن به تربیت متعالی را در پیمون مراحل بالای ایمان و انجام عمل صالح دانسته است و در نقطه مقابل، کفر، گناه و غفلت و سطحی‌نگری را از مهم‌ترین عوامل آسیب‌زا در تربیت متعالی معرفی کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Fundamental Understandings of Humans according to Imam Sadiq(AS) and Their Role in Achieving Excellence in Education

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammadreza Mousavi Nesab 1
  • seyyed samad Mousavi 2
1 Assistant Professor, Imam Khomeini Research Educational Institute, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Teacher Training Center-Missionary Seminaries, Qom, Iran
چکیده [English]

The present study aimed to investigate the fundamental understanding of humans from Imam Sadiq's(AS) perspective and their role in achieving excellence in education. The research method is descriptive-analytical, and the results demonstrated that educators' perspective concerning ontology should shift from naturalism to belief in creation. They should focus on purposefulness, systematicity, dynamism, and strengthening beings, which lead humans towards sublime goals while opposing nihilism. In the theological field, the research dispels delusions resulting from folklore and childish dogma by introducing God as the infinite origin of being. This is done through considering three components, including presence and observation, bounty and giving, and the scientific and natural power of God. Doing so fosters in the educator humility, reliance on God, and gratitude. With regards to anthropological terms, the research stresses the importance of religious, empirical, rational, and even mystical anthropology, emphasizing the role of nature, aptitudes, capacities, and weaknesses in achieving excellence in education. This movement towards values takes shape in humans beyond the superficial aspects, as they engage in voluntary and selective actions. The research follows the Holy Quran's verses strategy in achieving excellence in nurturing, implying reaching the highest levels of faith and performing good deeds while opposing disbelief, sin, negligence, and superficiality as the most damaging factors in achieving excellence in education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sadiq(AS)
  • Excellence in Education
  • Education and Training
  • Ontology
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
ابن شعبه حرانى، حسن بن على‏ (1363ق‏). تحف العقول.‌ مصحح: علی‌اکبر غفارى. قم: ‌جامعه مدرسین‏.
ابن منظور،‌ محمد ابن مکرم (1374ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر و التوزیع، ج1.
باقری، ‌خسرو (1382). ‌نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
تلخابی، محمود (1399). شناخت و تربیت (مبانی شناختی تربیت). تهران: سمت.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق‏). غرر الحکم و درر الکلم‏. ‌قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
جمعی از نویسندگان (1395). درآمدی بر نظام‌نامه تربیتی المصطفی. قم: مرکز ترجمه و نشر بین‌المللی المصطفی.
جوادی آملی، عبدالله (1367). سخنرانی در جمع مربیان پرورشی.
حاجی صادقی، عبدالله (1386). راهبردهای جهاد اکبر. قم: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
حسینی زبیدی، محمدمرتضى(1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دارالفکر، ج4.
داودی، محمد (1387). ‌تربیت اخلاقی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت- دمشق: دارالقلم- الدار الشامیة.
رجبی، محمود (1383). ‌انسان در قرآن.‌ قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
رفیعی،‌ بهروز (1396). درنگی در نسبت اراده با تربیت اخلاقی. مطالعات اسلام و روانشناسی، 11(21).
شیگا، دیوید (۱۳۸۷). جهان پیش از مهبانگ چگونه بود؟ ترجمه شهاب شعری مقدم، نیو ساینتیست، شماره ۵۴۱، ص۲۹-۲۲.
صداقت، محمدعارف (1400). مبانی انسان‌شناختی و اصول تربیتی پیشرفت اسلامی. یافته‌های مدیریت آموزشی، 1(1)، ص29-54.
طباطبایی،‌ محمدحسین، (1374). ترجمه تفسیر المیزان.‌ قم: ‌جامعه مدرسین،‌ ج13، 20-19، 17.
عالم‌زاده نوری،‌ محمد (1396). ‌راهبردهای تربیت اخلاقی در قرآن کریم. ‌قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه.
فرهادیان، رضا (1378).‌ مبانی تعلیم و تریت در قرآن و احادیث. ‌قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیات اسلامی حوزه علمیه.
قمى، على بن ابراهیم (1404ق‏).‌ ‏تفسیر القمی‏. قم: دار الکتاب‏، ج2.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. مصحح: علی‌‌اکبر غفاری. تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج7، 1.
مصباح یزدی، محمدتقی (1380). به‌سوی خودسازی. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1383). به سوی او. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389). خداشناسی. قم:‌ مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1391). آفتاب مطهر. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصباح یزدی، محمدتقی (1394). اخلاق در قرآن. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
مصباح یزی، محمدتقی (1390). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
مصطفوى، حسن (1368).‌ ‏التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏، ج5.
واعظی، احمد (1393). ‌انسان از دیدگاه قرآن. تهران: سمت.